«Δημοσιογραφία και «δημοσιογραφία»»

Κυριάκος Κολοβός

Ανέκαθεν, η δημοσιογραφία ήταν συνυφασμένη με την είδηση^. με το νέο εκείνο που ενδιαφέρει την κοινωνία. Οι δημοσιογράφοι αποτελούσαν τον ισχυρό κρίκο στην αλυσίδα κατασκευής των ειδήσεων. Υπηρετώντας ένα συγκεκριμένο αξιακό σύστημα τροφοδοτούσαν την κοινή γνώμη με όσα θεωρούσαν σημαντικά. Ο κόσμος, αποτελούσε τον δέκτη, στο γραμμικό, μονοσήμαντο μοντέλο επικοινωνίας την στιγμή που ο δημοσιογράφος-πομπός ήταν ο κυρίαρχος – ηγεμόνας του παιγνίου.

Ο ανταγωνισμός που αναπτύσσεται μεταξύ των ΜΜΕ, εμπορικός και ιδεολογικός, οδηγεί τους ειδησεογραφικούς οργανισμούς να εμπλέξουν τους πολίτες στον μηχανισμό κατασκευής των ειδήσεων. Αποτέλεσμα, η εμφάνιση των «δημοσιογράφων πολιτών» που στο όνομα της συμμετοχικής δημοκρατίας γίνονται, εκόντες άκοντες, γρανάζι του παραγωγοκαταναλωτικού κύκλου των ειδήσεων.

Ιστορικά, η συμπαιγνία μεταξύ κομματικών-πολιτικών ταγών και ΜΜΕ καθόριζε την ατζέντα της δημόσιας συζήτησης. Αυτή η σύμπραξη διαμόρφωνε το περιεχόμενο, τη συμπεριφορά και τη δομή των μέσων αποκλείοντας a-priori τον πολίτη. Οι αρχισυντάκτες και οι υπεύθυνοι ύλης, παίζοντας τον ρόλο του «πυλωρού», αξιολογούσαν και προωθούσαν προς δημοσίευση όσα έκριναν σημαντικά. Ο δημοσιογράφος προσπαθώντας να ακολουθήσει την ουδέτερη γραμμή της «αντικειμενικότητας» διαμεσολαβούσε μεταξύ γεγονότος και κοινού ως «αμερόληπτος» κομιστής. Ακολουθώντας την γραμμή του μέσου, σεβόμενος την ιεραρχία, τους κώδικες επαγγελματικής δεοντολογίας παρέμενε «εγκλωβισμένος» στα στεγανά που δημιουργεί η «επαγγελματοποίηση» του χώρου.

Η ανάγκη για ερμηνευτική σχολιογραφία οδήγησε τους επαγγελματίες σε νέες ατραπούς. Τα μέσα αναπροσάρμοσαν την τακτική τους. Από εκφραστικά όργανα των ελιτ και παραγωγοί προϊόντων μαζικής κατανάλωσης μετατράπηκαν σε κυρίαρχα των πολιτικών πράξεων, αμφισβητώντας τους κομματικούς μηχανισμούς. Το διαδίκτυο υπήρξε η επόμενη αλλαγή φάσης που ανασχημάτισε τον τρόπο λειτουργίας της δημοσιογραφίας. Ο Deuze θεωρεί ότι η δημοσιογραφία από τις 3 βασικές της μορφές (έντυπη, ραδιοφωνική, τηλεοπτική) αποκτά και μια τέταρτη διάσταση: τη διαδικτυακή.

Οι τεχνολογικές εξελίξεις στο χώρο των μίντια ήταν αξιοσημείωτες. Τα όσα, όμως, συμβαίνουν εντός δικτύου ορίζουν έναν «δημόσιο χώρο» εντός του οποίου ο δημοσιογράφος μπορεί να αξιολογήσει τις πηγές του, να βρει καινούρια θέματα και να ανατροφοδοτήσει τα υφιστάμενα. Η αμφιδρομικότητα, σημαντικό στοιχείο αυτής της διαδικασίας, ενέπλεξε ενεργότερα τον πολίτη σ’ αυτή τη συζήτηση. Τα νέα, πλέον, κινούνται με απίστευτα γρήγορες ταχύτητες καθώς ο κάθε δικτυωμένος χρήστης μετατρέπεται σε κόμβο αλληλοενημέρωσης.

Έτσι, ο δικτυωμένος ατομικισμός ενσωματώνεται σε μια δυνητική κοινότητα που εμφορείται από κοινές ανησυχίες, στάσεις και συμπεριφορές. Τα παραδοσιακά μέσα, εκμεταλλευόμενα αυτή την ανάγκη του πολίτη, διαμεσολαβούν σ’ αυτή τη διαδικασία. Η πρακτική αυτή ενσωματώθηκε από τις διαδικτυακές εφημερίδες προσφέροντας το

βήμα, και το δικαίωμα της αλληλοδιάδρασης, στον πολίτη. Ο ‘Guardian’ δια του «Witness» προτρέπει τον δικτυωμένο πολίτη να ανεβάσει ιστορίες, βίντεο και φωτογραφίες προς ενημέρωση των άλλων χρηστών. Η ίδια μέθοδος ακολουθείται από εγχώρια μέσα (πχ Sigmalive-IWitnessReport). Το ΡΙΚ, ζητώντας την άποψη των πολιτών, αναγγέλει στην ιστοσελίδα του: «Το ΡΙΚ που θέλουμε. Δημόσια Διαβούλευση για το ρόλο και την αποστολή της Δημόσιας Ραδιοτηλεόρασης»

Τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης (ΜΚΔ) και διαντίδρασης είναι το σύγχρονο πεδίο της δημόσιας συζήτησης. Αν και δεν αποτελούν «δημόσια σφαίρα» (σύμφωνα με την κατά Habermas θεώρηση), εντούτοις, παρουσιάζουν στοιχεία δημόσιου διαλόγου και άμεσης δημοκρατίας. Ακόμη και σ’ αυτή την περίπτωση δεν απουσιάζουν φαινόμενα παραπληροφόρησης, αποπληροφόρησης ή υπερπληροφόρησης για φερόμενες ειδήσεις που δύσκολα διασταυρώνονται ή επιβεβαιώνονται.

Σε πρόσφατο άρθρο του, ο δημοσιογράφος του «Φ», Άκης Εθελοντής, υπό τον τίτλο «Η Δημοσιογραφία δεν μένει πια εδώ» μέμφεται όλο αυτό το δίκτυο που παράγει και διαδίδει την είδηση η οποία διαψεύδεται στη συνεχεία από τους φερόμενους πρωταγωνιστές. Ειρωνευόμενος αυτό τον τύπο δημοσιογραφίας, των ΜΚΔ, σημειώνει εμφαντικά: «Χρήστες του διαδικτύου και δημοσιογράφοι αποδομούν μέρα με τη μέρα τη σοβαροφάνεια που καλύπτει τον μιντιακό μας κόσμο [...]. Εδώ, εμείς, οι εκπρόσωποι μιας παρωχημένου στυλ δημοσιογραφίας, υποκλινόμεθα!».

Συνεπώς, η blogόσφαιρα και όλα τα μέσα που διατίθενται στον πολίτη δεν αποτελούν πανάκεια. Ο πολίτης, στα πλαίσια της επιδιωκόμενης δημοσιότητας, μπορεί να μετατραπεί σε ερασιτέχνη (μάγο) δημοσιογράφο με τον κίνδυνο είτε να εξυπηρετήσει τους μηχανισμούς των παραδοσιακών μέσων είτε το δίκτυο του «κίτρινου» τύπου που αναπτύσσεται εντός δικτύου.

http://www.efylakas.com/