Δρ ΄Οουεν: «Ανοησία η αμερικανική πρόταση για το Βαρώσι»

 Βρετανικά Αρχεία 1979

Αποκαλύπτουμε έγγραφα του Φόρεϊν Όφις για το έτος 1979.Οι Βρετανοί διαφωνούσαν με τους Αμερικανούς στο θέμα των Βαρωσιών και υποστήριζαν την τουρκική θέση να περιλαμβανόταν σε πακέτο λύσης και όχι ξεχωριστό θέμα.

ΜΑΪΟΣ ΤΟΥ 1979

Οι Τ/κ ζητούν από τους Βρετανούς ανταλλάγματα για επιστροφή των Βαρωσίων.
Φέτος τα έγγραφα του Φόρεϊν ΄Οφις που αφορούν στην Κύπρο και στην Ελλάδα αποδεσμεύθηκαν στις 8 Δεκεμβρίου 2009. Και για πρώτη φορά μετά από δεκαετίες δεν ισχύει πια γι’ αυτά το συνηθισμένο εμπάργκο μέχρι καθορισμένης ημερομηνίας δημοσίευσής τους. Είναι ελεύθερα από τις 8 Δεκεμβρίου για χρήση και δημοσίευση. Τα νέα έγγραφα, μεταξύ άλλων, μας αποκαλύπτουν ότι προς το τέλος του 1979 οι Βρετανοί αναγνώριζαν πλέον ότι ακολουθούσαν μια σχιζοφρενική πολιτική έναντι του Κυπριακού, δηλαδή ζητούσαν και προωθούσαν παράλογα πράγματα μόνο και μόνο για να εξυπηρετήσουν την Τουρκία και τα δικά τους συμφέροντα σε σχέση με τις βάσεις τους. Όπως απολύπτουμε σήμερα, οι Βρετανοί διαφωνούσαν με τους Αμερικανούς στο θέμα των Βαρωσιών και υποστήριζαν την τουρκική θέση να περιλαμβάνετο σε πακέτο λύσης και όχι ξεχωριστό θέμα. Ο Βρετανός Υπ. Εξωτερικών Δρ Ντέιβιντ ΄Οουεν θεωρούσε «ανοησία» τη θέση των Αμερικανών. Σύμφωνα με έκθεση του αποχωρούντος Βρετανού Υπ. Αρμοστού D. McD. Gordon, ο περισσότερος χρόνος το 1978 καταναλώθηκε με το αμερικανικό εμπάργκο όπλων προς την Τουρκία. Ήταν το Αμερικανο/Βρετανο/Καναδικό περίγραμμα λύσης που δόθηκε και στις δύο πλευρές τον Νοέμβριο του 1978 που έσπασε το αδιέξοδο. Ο Βρετ. Υπ. Αρμοστής εκτιμούσε ότι το σκηνικό στην Κύπρο αρχές του 1979 ξεκίνησε με την προοπτική συνάντησης Κυπριανού-Ντενκτάς. Το 1978 είχε προηγηθεί επίσκεψη στην Κύπρο του Γ.Γ. του ΟΗΕ Δρος Κ.Βάλτχαϊμ, ο οποίος συναντήθηκε με τον Πρόεδρο Σπ. Κυπριανού και τον κ. Ρ. Ντενκτάς. Δεν υπήρξε αποτέλεσμα, τουναντίον έκανε χειρότερες τις σχέσεις μεταξύ των δύο. Είχε συμφωνηθεί όπως η τουρκική πλευρά παρουσιάσει τις δικές τις προτάσεις σε συνέχεια εκείνων του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου λίγο πριν πεθάνει το 1977. ΄Ομως όταν αυτές τελικά παρουσιάστηκαν ήσαν τόσο απαράδεκτες που και οι πλέον μετριοπαθείς στις ελεύθερες περιοχές δυσκολεύονταν να βρουν βάση για γνήσιες διαπραγματεύσεις.
Ο Βρετανός Υπ. Εξωτερικών Δρ Ντέιβιντ ΄Οουεν αρχές Φεβρουαρίου 1979 επέκρινε και αυτός έντονα τους χειρισμούς Νίμιτς και των αξιωματούχων του Στέιτ Ντιπάρμεντ. ΄Ηταν λάθος, είπε, που άφησαν την πρωτοβουλία να ξεφύγει από τα χέρια τους. Η ιδέα ήταν να χρησιμοποιηθούν τα Ηνωμένα ΄Εθνη ως εμπροσθοφυλακή αλλά όχι να αναλάβουν ενεργό συμμετοχή, ήταν λάθος που αφέθη ο Δρ Βάλτχαϊμ να πάρει τα ηνία. Το Βαρώσι ειδικά ήταν ανοησία. Το Λονδίνο πίστευε ότι οι Αγγλο/Αμερικανικές προτάσεις έπρεπε είτε να επικρατήσουν ως μέρος των προσπαθειών του Γ.Γ. του ΟΗΕ είτε στην ανάγκη, ξεχωριστά, έπρεπε όμως, να προβάλλονται στο προσκήνιο. Οι Βρετανοί πίστευαν ότι οι Τούρκοι θα υποστήριζαν τις προτάσεις τους έστω και αν δημοσίως δεν το έλεγαν.
Το Φόρεϊν ΄Οφις έβρισκε ότι χρειαζόντουσαν μια ομάδα Άγγλων, Αμερικανών και Καναδών στο νησί με σκοπό να εμφυτεύουν το αναγκαίο υλικό την κατάλληλη ώρα (να πιέσουν δηλαδή τους ιθαγανείς) όταν οι συνομιλίες θα αδυνατούσαν. «...Πρέπει να ρίψουμε την ευθύνη της επιτυχίας ή αποτυχίας πάνω στο λαιμό των ηγετών των δύο κοινοτήτων και την κρατήσουμε εκεί», σημείωνε ο υφυπουργός Frank Judd στις 15 Φεβρουαρίου 1979, και έδινε οδηγίες όπως ανώτερος αξιωματούχος πάει στην Ουάσιγκτον και ταρακουνήσει κατ΄ ιδίαν τον Νίμιτς.
Στις 8 Φεβρουαρίου 1979 ο Δρ Ντέιβιντ ΄Οουεν, Υπ. Εξωτερικών και Κοινοπολιτείας της Βρετανίας ζήτησε ανάλυση ως προς το τι πήγε λάθος στην πρωτοβουλία τους (βρετανο-αμερικανο-καναδικό σχέδιο του Νοεμβρίου 1978) και εισηγήσεις ως προς το τι μπορούσε να γίνει. Λεπτομερής έκθεση για το Κυπριακό ετοιμάστηκε με ημερομηνία 13 Φεβρουαρίου 1979 από τον κ. T. L. A. Daunt του Νοτίου Τμήματος Ευρώπης. Η έκθεση σημείωνε ότι υπήρχε ακόμα ελπίδα να ξανάρχιζαν οι συνομιλίες υπό την αιγίδα του Γ.Γ. του ΟΗΕ εντός Μαρτίου/Απριλίου και ήταν ανάγκη συγκεκριμένες εισηγήσεις προς τις δύο πλευρές να έκαναν οι κυβερνήσεις Βρετανίας, Αμερικής και Καναδά. Το σχέδιό τους έπρεπε να παρέμενε εκεί, στην πρώτη γραμμή, η Αμερική να πρόβαλλε μεγαλύτερο ηγετικό ρόλο χρησιμοποιώντας τον Δρα Βάλτχαϊμ ως κάλυψη και εν πλήρει συνεργασία με τη Βρετανία και τον Καναδά, λεπτομέρειες για μια συμβιβαστική λύση στο θέμα των Βαρωσίων, το οικονομικό εμπάργκο εναντίον των Τουρκοκυπρίων, και μια συνολική εδαφική διευθέτηση και άλλα κύρια σημεία έπρεπε να συζητηθούν με το Στέιτ Ντεπάρτμεντ και στενή επαφή με Γαλλία και Γερμανία, με σκοπό να τους ενεθάρρυναν για συνεργασία. Ο συγγραφέας της έκθεσης δεν έβρισκε ότι είχε πάει λάθος η πρωτοβουλία, γιατί κανένας δεν είχε πει ότι θα ήταν εύκολο πράγμα η λύση του Κυπριακού. Για το Βαρώσι έγραφε η έκθεση: «Στη συνεδρία της 8ης Φεβρουαρίου ο Υπουργός Εξωτερικών έδωσε έμφαση στην απόφαση των Αμερικανών για το Βαρώσι, την οποία το Ηνωμένο Βασίλειο θεωρεί εξολοκλήρου λανθασμένη. Το Η.Β. πιστεύει ότι οι Τούρκοι δεν θα δώσουν τίποτα σημαντικό στο θέμα των Βαρωσίων εκτός ως μέρος πακέτου για συνολική λύση. Μία άλλη πιθανότητα που συζητήθηκε στις 8 Φεβρουαρίου ήταν όπως τα ενδιαφερόμενη μέρη παρουσιάσουν στις δύο πλευρές ένα πιο λεπτομερές πακέτο λύσης (με την πιθανότητα να δημοσιευθεί). Αυτό θα τους αναγκάσει να πουν ναι ή όχι δημοσίως. ΄Ομως σε περίπτωση κάτι τέτοιου το Ηνωμένο Βασίλειο θα γελοιοποιηθεί αν ενεργήσει από μόνο του... Η αμερικανική κυβέρνηση παραμένει αναγκαία για οποιαδήποτε πρωτοβουλία... Είναι και η Ευρωπαική πιθανότητα... Μάλλον απίθανο η Γαλλία και η Γερμανία να μπουν στο παιχνίδι με ενεργότερο ρόλο. Σε τέτοια περίπτωση θα πρέπει να εγκαταλείψουμε το αμερικανο-βρετανο-καναδικό περίγραμμα, που ίσως προσφέρει την καλύτερη πρακτική λύση. Αλλά είναι καλά να συνεχίσουμε ν' αφήσουμε ανοικτή την πόρτα προς τους Γάλλους και Γερμανούς δίχως, όμως, να διαφοροποιούμε την πολιτική μας για να ικανοποιήσουμε τις γαλλικές ευαισθησίες. ΄Οσον αφορά το ρόλο των Η. Εθνών συζητήθηκε ότι ο Δρ Βάλτχαϊμ δεν μπορούσε να επιβάλει στις δύο πλευρές και έπρεπε άλλοι να του κάνουν τη δουλειά. Πρέπει να παραμείνει απλά ο άνθρωπος της πρώτης γραμμής...».
Την έκθεση συνόδευε και ιστορικό της βρετανικής πρωτοβουλίας.
«Ιούνιος- Ιούλιος 1978: Προκαταρκτικές συζητήσεις μεταξύ Δρος ΄Οουεν και Αμερικανού κ. Βανς για πρωτοβουλία.
Ιούλιος 1978: Στα πλαίσια του Συμβουλίου της Ευρώπης, ο Δρ ΄Οουεν προσεγγίζει τους Genscher (Γερμανό) και Guirengaud (Γάλλο) για πρωτοβουλία.
11 Σεπτεμβρίου 1978: Συνάντηση στο Λονδίνο, Γάλλων, Γερμανών, Η. Βασιλείου και Αμερικανών. Η Γαλλία εναντίον της Καναδικής ανάμειξης. Η Γερμανία απρόθυμη δίχως τη Γαλλία. Η Αμερική μάλλον εναντίον των δύο τελευταίων. Το Η. Βασίλειο ήθελε γρήγορη δράση και περίγραμμα διαπραγματεύσεων για το συνταγματικό και εδαφικό. 11 - 12 Οκτωβρίου 1978: Συνάντηση στην Ουάσιγκτον μεταξύ Καναδά, Η. Βασιλείου, Αμερικής με Γαλλία και Γερμανία ως παρατηρητές. Η Αμερική προτείνει προσχέδιο βασισμένο σε προηγούμενη βρετανο-αμερικανική συνεργασία. ΄Ολες οι βρετανικές διορθώσεις έγιναν δεκτές εκτός της εισήγησης για το Βαρώσι, το οποίο οι Βρετανοί ήθελαν ως μέρος πακέτου, ενώ οι υπόλοιποι το θεωρούσαν ως ξεχωριστό θέμα προτεραιότητας.
Μέσα Οκτωβρίου: Το Ηνωμένο Βασίλειο ζητεί και πάλι νέα τροποποίηση για το Βαρώσι να περιλαβάνεται ως μέρος πακέτου. Οι Αμερικανοί επιμένουν να διευθετηθεί πριν από τη συνολική συμφωνία . Ο Καναδάς και η Βρετανία συμφωνούν με το περίγραμμα, ενώ και η Γραμματεία του ΟΗΕ εκφράζει τις επιφυλάξεις της για το θέμα των Βαρωσίων αλλά δεν επιμένει. Οι Αμερικανοί έχουν ενδοιασμούς, αλλά ο Δρ ΄Οουεν με την υποστήριξη του Καναδά προχωρεί και το παρουσιάζει στις 10 Νοεμβρίου. Ο Ετζεβίτ θεωρεί το περίγραμμα των Βρετανών ως λογική βάση για διαπραγμάτευση αν και δεν το λέει δημόσια. Μέσα Δεκεμβρίου ο Δρ Βάλτχαϊμ με βρετανο-αμερικανική υποστήριξη καλεί τις δύο πλευρές για διαπραγματεύσεις υπό την αιγίδα του. Στις 10 Ιανουαρίου 1979 οι δύο πλευρές δηλώνουν έτοιμες να ξαναρχίσουν συνομιλίες…».
Στις 31 Ιανουαρίου 1979 το Νότιο Τμήμα Ευρώπης του Φόρεϊν ΄Οφις βρήκε ότι οι αξιωματούχοι του Στέιτ Ντιπάρτμεντ είχαν λανθασμένα και πολύ εύκολα υποκύψει και ξεφύγει από τη γραμμή που είχε συμφωνηθεί μεταξύ τους (Αμερικανών και Βρετανών) για το περίγραμμα λύσης. Μέρος της σύγχυσης, γράφει ένα έγγραφο, είναι και η προσωπικότητα του κ. Νίμιτς, η πείρα του οποίου είναι νομική και όχι διπλωματική και ο οποίος επηρεάζεται από όποιον του μιλήσει τελευταίος.
Το Φεβρουάριο του 1979 η Γραμματεία των Η.Ε. ετοίμασε έγγραφο εργασίας για τις δύο πλευρές, το οποίο έδειξε εμπιστευτικά στους Βρετανούς. Γνώμονάς τους ήταν οι κατευθυντήριες γραμμές Μακαρίου - Ντενκτάς του 1977, οι συνομιλίες μεταξύ του Γ.Γ. του ΟΗΕ της 10ης Νοεμβρίου 1978 και των δύο ηγετών, και η ατζέντα περιλάμβανε την επανεγκατάσταση του Βαρωσιού κάτω από την αιγίδα των Η.Εθνών. Η επανεγκατάσταση να γινόταν σε φάσεις με την επανέναρξη των συνομιλιών για συνολική λύση. Η οποία να είχε ομόσπονδο δικοινοτικό χαρακτήρα δημοκρατίας. (Να σημειωθεί ότι η λέξη «διζωνική» δεν περιλαμβάνεται στο έγγραφο του Γ.Γ. ).
Ο Ρολάνδης προσπαθεί να πείσει το Σπ. Κυπριανού
Στις 14 Φεβρουαρίου το Νότιο Τμήμα Ευρώπης στο Φόρεϊν ΄Οφις έβρισκε ότι ο Υπ. Εξωτερικών Ν. Ρολάνδης, ιδιωτικά, παραδεχόταν ότι ήταν μη ρεαλιστικό να αναμένουν κινήσεις από τους Τουρκοκύπριους για το Βαρώσι πριν από την έναρξη των συνομιλιών, όμως είχε δυσκολίες να πείσει τον Κυπριανού.
Στις 7 Μαΐου 1979, 11 μέρες πριν από τη συνάντηση Κυπριανού/Ντενκτάς, οι Τουρκοκύπριοι ζήτησαν από τους Βρετανούς ανταλλάγματα για επιστροφή των Βαρωσίων, ονομαστικώς ελεύθερη πρόσβαση στο παράνομο αεροδρόμιο «Ερτζάν» και ελεύθερη πρόσβαση στα λιμάνια Αμμοχώστου και Κερύνειας. Ακολούθησε δεύτερη συνάντηση, με Τ/κ «αξιωματούχους» να βλέπουν υφυπουργό στο Φόρεϊν ΄Οφις στις 14 Μαΐου 1979 όπου συζήτησαν τις απαιτήσεις των Τ/κ...Σύμφωνα με τα βρετανικά έγγραφα, η συνάντηση «κορυφής» μεταξύ Κυπριανού και Ρ. Ντενκτάς υπό την εποπτεία του Δρος Βάλτχαϊμ, με αποτέλεσμα τα δεύτερα πρακτικά της 19ης Μαΐου 1979, προωθήθηκε από το Νίκο Ρολάνδη. Η οποία όμως, όπως και οι προηγούμενες μεταξύ Μακαρίου και Ντενκτάς του 1977, δεν περιείχαν τη λέξη «διζωνική».
(Υπενθυμίζεται ότι το Αμερικανο-Βρετανο-Καναδικό περίγραμμα λύσης που ήταν στην ουσία βρετανικό, προωθούσε δύο συνιστώσες περιφέρειες και επιτροπή αποζημιώσεων και παρουσιάστηκε και ως -Ναν-Πέιπερ (Non-Paper) προνοούσε:
Η Δημοκρατία της Κύπρου να είναι μια δικοινοτική ομοσπονδία με δύο γεωγραφικώς συνιστώσες περιοχές, η μία από τις οποίες να είναι αμιγώς Ελληνοκυπριακή και η άλλη αμιγώς Τουρκοκυπριακή...
Τη δημιουργία ανώτατου ομοσπονδιακού δικαστηρίου από τρεις δικαστές, έναν Ελληνοκύπριο, έναν Τουρκοκύπριο και έναν ξένο... Οι δύο περιοχές θα εγκαθίδρυαν περιφερειακά κυβερνητικά ιδρύματα... Θα εδημιουργείτο ένα Κυπριακό Ταμείο Συμφιλίωσης που θα χρηματοδοτούσε η ομόσπονδη κυβέρνηση που θα τη διοικούσαν από κοινού οι δύο περιφέρειες και θα χρηματοδοτούσε αναπτυξιακά έργα στις περιοχές εκείνες που θα είχαν περισσότερη οικονομική ανάγκη. Πιο επεξηγηματικά το έγγραφο ξεκαθαρίζει πως με το Ταμείο Αποζημιώσεων ουσιαστικά στόχευαν στην αναβάθμιση της «οικονομίας» της Τ/κ συνιστώσας περιφέρειας (την εξίσωσή της δηλαδή με εκείνη της Ε/κής συνιστώσας περιφέρειας, την Κυπριακή Δημοκρατία) και την αποζημίωση των προσφύγων που δεν θα επέστρεψαν πια στα σπίτια τους... Στο έγγραφο αρχικά υπήρχε αναφορά και στην Ευρωπαϊκή Συνθήκη Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων αλλά αφαιρέθηκε, προφανώς γιατί θα ενοχλούνταν οι Τούρκοι καθώς οι παραβιάσεις εις βάρος των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των Ελληνοκυπρίων συνεχίζονταν...
(Σ.Σ: Ο όρος «συνιστώντα κράτη» του «Σχεδίου Ανάν» ήταν όρος που οι Βρετανοί ξεκίνησαν να χρησιμοποιούν στα βρετανικά σχέδια και χάρτες τους από το 1975, με σχετική αναφορά τον ίδιο χρόνο, στο βρετανικό περιοδικό Εκόνομιστ.)


Πηγή : Εφημερίδα Σημερινή(Φ.Αργυρού)