Τον Γενάρη ξεκαθαρίζουν πολλά, ίσως και όλα

Μήνας-κλειδί ως προς τις προοπτικές θετικής κατάληξης της τρέχουσας διαδικασίας θεωρείται ο Ιανουάριος, οπόταν και θα διεξαχθούν δύο τριήμερα εντατικών συνομιλιών (11-13 και 18-20). Στις συνομιλίες αυτές θα επιχειρηθεί συμφωνία στη διακυβέρνηση και ευρείες συγκλίσεις στα ευρωπαϊκά θέματα και την οικονομία, ενώ ζητούμενο θα είναι και η πρόοδος στο περιουσιακό. Στην Κύπρο βρέθηκε πρόσφατα ο σύμβουλος συνταγματολόγος John McGarry, ο οποίος διαβουλεύθηκε με τις δύο πλευρές διάφορες φόρμουλες γεφύρωσης των διαφορών που εκκρεμούν στο συνταγματικό. Ανάλογη εργασία γίνεται και από τον εκπρόσωπο της Ε.Ε., Λέοπολντ Μάουρερ, και την ομάδα του, για ζητήματα οικονομίας, συμμετοχής και εκπροσώπησης στην Ε.Ε., ενώ εμπειρογνώμονες των Η.Ε. εργάζονται πυρετωδώς στο περιουσιακό με έμφαση στη χρηματοδότηση των αποζημιώσεων, που αποτελεί και το ουσιαστικότερο πρόβλημα του κεφαλαίου αυτού. Στόχος είναι η κατάληξη σε μια έστω και προφορική συμφωνία τον Φεβρουάριο, οπότε και αναμένεται να διακοπούν οι συνομιλίες, ώστε να βοηθηθεί ο Μεχμέτ Αλί Ταλάτ κατά την προεκλογική εκστρατεία για τις «προεδρικές» του Απριλίου στα κατεχόμενα. Την ανακοίνωση των όποιων θετικών εξελίξεων ευελπιστεί να κάνει ο ίδιος ο γ.γ. του ΟΗΕ κατά την επίσκεψή του στην Κύπρο στις αρχές Φεβρουαρίου, εάν βεβαίως προκύψουν εξελίξεις που να δικαιολογούν την κάθοδό του στο νησί.Οι πλευρές και η διεθνής κοινότητα, αναγνωρίζοντας ότι η συνολική λύση μέχρι τις «προεδρικές» στα κατεχόμενα δεν είναι δυνατή, έχουν καταρτίσει νέο χρονοδιάγραμμα στο Κυπριακό, το οποίο προβλέπει συμφωνία το ερχόμενο καλοκαίρι και δημοψηφίσματα τον Δεκέμβριο του 2010. Ο Απρίλιος μπορεί να μην αποτελεί πλέον ουσιαστικό ορόσημο για τη λύση, αλλά παραμένει σημαντικός για τη συνέχιση της ελπίδας, καθώς θα κρίνει εν πολλοίς την παραμονή ή όχι του Ταλάτ στην ηγεσία των Τ/κ, αλλά και θα δημιουργήσει το απαραίτητο κλίμα για τη συνέχιση των συνομιλιών.Στο θέμα της διακυβέρνησης υπάρχει κατ’ αρχήν προσέγγιση για προεδρικό σύστημα, με τους πρόεδρο και αντιπρόεδρο να εναλλάσσονται στην ηγετική πυραμίδα της ομοσπονδιακής κυβέρνησης. Παραμένει όμως η διαφωνία ως προς τον τρόπο εκλογής τους. Η ε/κ πλευρά θεωρεί ότι αυτοί θα πρέπει να εκλέγονται απευθείας από τον λαό με ισχυρή στάθμιση της ε/κ ψήφου όσον αφορά την εκλογή του Τ/κ εκπροσώπου, ενώ η τ/κ πλευρά προκρίνει την εκλογή τους με έμμεσο τρόπο από τη Γερουσία. Διαφωνία υπάρχει και όσον αφορά τις διεθνείς σχέσεις των συνιστώντων κρατιδίων. Η τ/κ πλευρά εμμένει στη θέση ότι τα κρατίδια θα πρέπει να μπορούν να υπογράφουν συμφωνίες με τρίτες χώρες σε όλους τους τομείς των αρμοδιοτήτων τους, αλλά και να διατηρούν σημαίνοντα ρόλο στη διαμόρφωση της εξωτερικής πολιτικής της ομοσπονδιακής κυβέρνησης. Απαίτηση που βρίσκει αντίθετη την ε/κ πλευρά, η οποία υποστηρίζει ότι η δυνατότητα των κρατιδίων να συνάπτουν διεθνείς σχέσεις θα πρέπει να περιορίζεται σε εμπορικά και πολιτισμικά θέματα.Ο τρόπος εκλογής της εκτελεστικής εξουσίας δεν αναμένεται πάντως ότι θα αποτελέσει σημαντικό εμπόδιο. Τ/κ πηγές σημείωναν στην «Κ» ότι δεν θα πρέπει να αποκλείεται αποδοχή της πρότασης, που έτσι κι αλλιώς ικανοποιεί την απαίτηση της τ/κ πλευράς για πολιτική ισότητα, κατά το πρώτο τριήμερο των εντατικών συνομιλιών, με παράλληλα αιτήματα για αύξηση τόσο του αριθμού των Τ/κ υπουργών όσο και της περιόδου κατά την οποία την εκτελεστική εξουσία θα ασκεί Τουρκοκύπριος. Ούτε, όμως, η ε/κ πλευρά παρουσιάζεται δογματική στο συγκεκριμένο θέμα. Διπλωματική πηγή άφησε να εννοηθεί ότι η πλευρά μας δεν θα ήταν αρνητική στο να συζητήσει φόρμουλα έμμεσης εκλογής της εκτελεστικής, νοουμένου ότι θα εξασφαλίζονταν κέρδη στο εδαφικό. Κυρίαρχη είναι η εντύπωση πως εφόσον σημειωθούν συγκλίσεις στην εκτελεστική, θα «κλειδώσει» και το θέμα των εξωτερικών σχέσεων.

Χάσμα στο περιουσιακό

Μεγάλο εμπόδιο παραμένει το περιουσιακό. Οι δύο πλευρές έχουν μπει σε αξιολόγηση των περιουσιών με στόχο τη θέσπιση κριτηρίων, στη βάση των οποίων θα επιχειρηθεί η ρύθμιση του συγκεκριμένου κεφαλαίου. Μεταξύ τους υπάρχει συναντίληψη ότι το θέμα αυτό θα πρέπει να αντιμετωπιστεί στο πλαίσιο ενός μικτού συστήματος ανακατανομής των περιουσιών με μερική αποκατάσταση, μερική ανταλλαγή και μερική αποζημίωση. Υπάρχει όμως σαφής απόκλιση ως προς την ιεράρχηση των επιλογών αυτών, με την ε/κ πλευρά να επιδιώκει τη μεγαλύτερη δυνατή επιστροφή προσφύγων και την τ/κ να ευνοεί ρύθμιση του περιουσιακού στη βάση κυρίως των άλλων δύο επιλογών. Σημαντική διαφωνία υφίσταται και όσον αφορά τον ρόλο που θα έχει η Επιτροπή Περιουσιών. Αν δηλαδή θα λειτουργεί ως συμβουλευτικό όργανο, όπως επιθυμούν οι Ε/κ, ή αν θα λαμβάνει τις τελικές αποφάσεις για το ποιος θα έχει προτεραιότητα σε μια περιουσία, όπως επιθυμούν οι Τ/κ. Η κατάληξη στο κεφάλαιο του περιουσιακού σκοντάφτει επίσης και στη διαφορετική ερμηνεία που δίνουν οι δύο πλευρές στον όρο διζωνικότητα. Η τ/κ πλευρά επιμένει ότι είναι απαραίτητη, εκτός από την πληθυσμιακή πλειοψηφία, και η διατήρηση της ιδιοκτησιακής πλειοψηφίας στα συνιστώντα κρατίδια. Η ε/κ, από την άλλη, δεν απορρίπτει την πληθυσμιακή πλειοψηφία, τοποθετείται όμως αρνητικά σε οποιουσδήποτε περιορισμούς όσον αφορά τις περιουσίες. Το γεγονός πάντως ότι οι δύο ηγέτες έχουν αποφασίσει να εγκαταλείψουν τις άκαμπτες θέσεις αρχών που προέβαλλαν έως τώρα και να μπουν σε μια διαπραγμάτευση, έχει ενθαρρύνει τα Η.Ε., που θεωρούν ότι η κίνηση αυτή αποτελεί απόδειξη πως τα μέρη έχουν συνειδητοποιήσει ότι για την επίλυση του πολύ δύσκολου αυτού κεφαλαίου είναι αναγκαία η εξεύρεση μιας συμβιβαστικής φόρμουλας. Ήδη επεξεργάζονται προτάσεις που περιλαμβάνουν την τοποθέτηση των περιουσιών σε καθεστώς ελεύθερης αγοράς, την εκμίσθωσή τους για κάποια χρόνια, την από κοινού ιδιοκτησία της περιουσίας από τον νόμιμο ιδιοκτήτη και τον νυν χρήστη και την ένταξή τους σε συστήματα ομολόγων, κάτι που έχει εφαρμοστεί με επιτυχία σε Ουγγαρία και Λετονία. Εκτιμάται ότι, αν στις συναντήσεις του Ιανουαρίου κλείσει η διακυβέρνηση και υπάρξουν θετικές προσεγγίσεις στο περιουσιακό, τότε η διαδικασία θα αποκτήσει άλλη δυναμική.

Αποκλίσεις σε οικονομία και ευρωπαϊκά

Μεταξύ των μερών συνεχίζουν να υφίστανται σημαντικές αποκλίσεις ακόμα και στα θεωρητικά εύκολα κεφάλαια της οικονομίας και των ευρωπαϊκών θεμάτων, στα οποία πριν ένα χρόνο στις ομάδες εργασίας είχαν επιτευχθεί ευρύτατες συγκλίσεις. Στην οικονομία οι διαφωνίες εστιάζονται στη διάρκεια και έκταση των παρεκκλίσεων, αλλά και στο εύρος της συμμετοχής των συνιστώντων κρατιδίων στον σχεδιασμό και την εκπόνηση της αναπτυξιακής και οικονομικής πολιτικής μετά τη λύση. Στα ευρωπαϊκά θέματα οι διαφωνίες έχουν να κάνουν με τις τ/κ διεκδικήσεις για μόνιμες παρεκκλίσεις (κυρίως στην πτυχή των περιουσιών) ώστε να διασφαλίζεται η διζωνικότητα της λύσης, για τροποποίηση του Πρωτοκόλλου 10 και για υιοθέτηση των προνοιών της συμφωνίας λύσης ως πρωτογενούς δικαίου. Προς γεφύρωση των διαφορών αυτών έχει επαναδραστηριοποιηθεί στην έδρα της Ε.Ε. η ομάδα της Κομισιόν για το Κυπριακό, υπό την εποπτεία του προέδρου της Επιτροπής, Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο, ενώ ως συντονιστής έχει οριστεί και ο Λέοπολντ Μάουρερ, προκειμένου να παρακολουθεί εκ του σύνεγγυς τη διαπραγμάτευση στο νησί, για να διασφαλίσει ότι οι πρόνοιες της συμφωνίας θα συνάδουν με το κοινοτικό κεκτημένο.Διπλωματικές πηγές πάντως εκφράζουν την εκτίμηση ότι οι συγκεκριμένες πτυχές δεν θα αποτελέσουν σημαντικά εμπόδια στην επίτευξη συνολικής λύσης. Κι αυτό καθώς η ένταξη της Κύπρου στην Ε.Ε. αλλά και στην Ευρωζώνη δεν αφήνει μεγάλα περιθώρια διαφωνιών, αφού οι περισσότερες αποφάσεις που αφορούν τις πτυχές αυτές λαμβάνονται στις Βρυξέλλες.

Εδαφικό και εγγυήσεις θα μείνουν για το τέλος.Δεν συζητά θέμα επιστροφής της Καρπασίας η τ/κ πλευρά.

Τα καυτά κεφάλαια του εδαφικού και των εγγυήσεων δεν θα συζητηθούν στο παρόν στάδιο, αλλά θα αφεθούν για το τελικό πάρε-δώσε, καθώς είναι πτυχές που ξεφεύγουν από τα όρια του ενδοκυπριακού διαλόγου και στις οποίες η Τουρκία διατηρεί λόγο και συμφέροντα. Στο εδαφικό, η ε/κ πλευρά επιδιώκει όπως οι όποιες αναπροσαρμογές διασφαλίζουν την επιστροφή όσο το δυνατόν μεγαλύτερου αριθμού εκτοπισθέντων στις περιουσίες τους και θέτει εκ νέου θέμα Καρπασίας, σημειώνοντας ότι δεν μπορεί το τ/κ κρατίδιο, με κάτι λιγότερο από το 30% του συνολικού εδάφους (κάπου εκεί αναμένεται ότι θα κυμαίνεται το ποσοστό της τ/κ περιφέρειας σε περίπτωση λύσης), να έχει μεγαλύτερη ακτογραμμή από το ε/κ. Η τ/κ πλευρά, από την άλλη, παρουσιάζεται ιδιαίτερα επιφυλακτική ως προς τη μετακίνηση σημαντικού αριθμού Τουρκοκυπρίων, επικαλούμενη οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις που ένα τέτοιο ενδεχόμενο θα επιφέρει στους Τ/κ οι οποίοι θα κληθούν να μετακινηθούν. Επίσης, δεν εμφανίζεται διατεθειμένη να συζητήσει θέμα Καρπασίας, αντιπροτείνοντας κάποιες ευθυγραμμίσεις, ώστε στα υπό επιστροφή εδάφη να περιέλθει μεγαλύτερο ποσοστό ακτογραμμής.Όσον αφορά το κεφάλαιο της ασφάλειας και των εγγυήσεων, φαίνεται να υπάρχει εκ μέρους όλων των εμπλεκομένων αποδοχή ότι δεν είναι εφικτό να προκύψει συμφωνία με τη χάραξη «κόκκινων γραμμών». Ούτε δηλαδή η διατήρησή τους στη βάση των προνοιών του Συντάγματος του 1960, όπως επιθυμεί η Άγκυρα, είναι δυνατή, ούτε η πλήρης κατάργησή τους, που αποτελεί θέση της ε/κ πλευράς. Τον τελευταίο καιρό εδραιώνεται σε διπλωματικούς κύκλους η αντίληψη ότι η Άγκυρα δεν εμφανίζεται κάθετα αρνητική στο ενδεχόμενο αναθεώρησης των προνοιών εγγύησης, υπό την προϋπόθεση ότι θα εξυπηρετούνται οι βασικές της ανάγκες αλλά και θα υπάρξει ένα πλαίσιο ασφάλειας που θα της επιτρέψει να αποσυρθεί από το νησί χωρίς να τρωθεί το γόητρό της. Ήδη στο διεθνές διπλωματικό παρασκήνιο γίνονται κινήσεις ώστε να δρομολογηθούν συναντήσεις μεταξύ των τριών εγγυητριών δυνάμεων – Ελλάδας, Τουρκίας και Βρετανίας – με σκοπό τη συζήτηση ιδεών για απεμπλοκή και αναθεώρηση των ισχυουσών συνθηκών. Ένα από τα σενάρια που συζητείται είναι η σύσταση μιας ανεξάρτητης διεθνούς επιτροπής, η οποία θα καλείται, σε περίπτωση που διαπιστώνεται σοβαρή και επικίνδυνη κρίση μεταξύ των συνιστώντων κρατιδίων, να εκτιμά την κατάσταση και να λαμβάνει αποφάσεις. Με τον τρόπο αυτό εξουδετερώνεται το μονομερές επεμβατικό δικαίωμα των εγγυητριών δυνάμεων, που αποτελεί κύρια εστία ανησυχίας για την ε/κ πλευρά.




 Πηγή : Εφημερίδα Καθημερινή Κύπρου