Η διζωνική εκτός κατευθυντήριων γραμμών (Βρετανικά Αρχεία)

Συνέχεια της αποκάλυψης των εγγράφων του Φόρεϊν Όφις
Σύντομα αποκαλύφθηκε ότι οι Τουρκοκύπριοι δεν επρόκειτο να σεβαστούν τα 10 σημεία της ατζέντας των κατευθυντήριων γραμμών Κυπριανού - Ντενκτάς, 19 Μαΐου 1979.

ΠΡΟΤΑΣΗ ΝΤΕΝΚΤΑΣ

Επιστροφή μιας περιοχής των Βαρωσίων κάτω από την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών.Στις 21 Ιουλίου 1979 ο Έλληνας πρέσβης στο Λονδίνο είχε συνάντηση με το Φόρεϊν Όφις και συζήτησε το Κυπριακό.Ο Έλληνας πρέσβης τόνισε ότι η πρόταση του Ντενκτάς το 1978 ήταν για επιστροφή μιας περιοχής των Βαρωσίων κάτω από την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών. Η ε/κ πλευρά δεν το δέχθηκε και εισηγήθηκε κάτι πιο χειροπιαστό, ζητώντας επανεγκατάσταση ολόκληρου του Βαρωσιού κάτω από τον έλεγχο των Η.Ε.Κατά την ελληνική άποψη, σύντομα αποκαλύφθηκε ότι οι Τουρκοκύπριοι δεν επρόκειτο να σεβαστούν τα 10 σημεία της ατζέντας των κατευθυντήριων γραμμών Κυπριανού - Ντενκτάς, 19 Μαΐου 1979. Τουναντίον δημιούργησαν απόκλιση, επιμένοντας στη δική τους ερμηνεία των κατευθυντηρίων Μακαρίου - Ντενκτάς του 1977. Οι συμφωνίες αυτές αναφέρονταν σε μια ομόσπονδη διπεριφερειακή (sic) και όχι διζωνικό κράτος. Αμέσως μετά τα πρακτικά της 12ης Φεβρουαρίου 1977, ο Ντενκτάς έκανε δηλώσεις που δεν συνάδουν με τις πρόνοιες των πρακτικών εκείνων, που μιλούν για λύση βασισμένη σε δύο ζώνες σε ένα χαλαρό ομοσπονδιακό οικοδόμημα. Οι Τουρκοκύπριοι, δήλωσε ο Έλληνας πρέσβης, είχαν πληροφορηθεί από τον Γ.Γ. του ΟΗΕ ότι ο όρος ‘διζωνική’ δεν χρησιμοποιήθηκε στις κατευθυντήριες γραμμές του 1977.Ο Έλληνας πρέσβης προχώρησε και εξήγησε στο Φόρεϊν Όφις την ελληνική άποψη όσον αφορούσε στο διπεριφερειακό ομόσπονδο κράτος - αυτό θα σημαίνει, είπε, ένα κράτος με δύο περιφέρειες, που θα έχουν τη δική τους τοπική διοίκηση, θα γίνονται σεβαστά τα ανθρώπινα δικαιώματα, ελεύθερη διακίνηση, δικαίωμα ιδιοκτησίας κτλ. Αυτό ΔΕΝ θα είναι δύο ξεχωριστές ζώνες με ξεχωριστές κυβερνήσεις και σύνορα μεταξύ τους. Αν γίνει κάτι τέτοιο θα οδηγήσει, είπε, σε ξεχωριστό τουρκικό κράτος και μονομερή ανακήρυξη ανεξαρτησίας. Επίσης ο Έλληνας πρέσβης επισήμανε στο Φόρεϊν Όφις ότι υπήρχε κάποια προσπάθεια να γίνονται αναφορές σε αμφότερες τις πλευρές ως ισότιμα μέρη. Η Αθήνα πίστευε ότι αυτό θα ήταν πολύ ατυχές αν οι μελλοντικοί συνέταιροί της υιοθετούσαν αυτήν τη θέση...

Αναζητούσαν ευέλικτο ηγέτη

Τέλος Νοεμβρίου 1979, οι Βρετανοί είχαν επίσης συνοψίσει ότι το αδιέξοδο μάλλον θα συνεχιζόταν. Ίσως, έγραφαν, “με μια νέα Ελληνική Κυπριακή Κυβέρνηση υπό την ηγεσία ενός πιο ευέλικτου ηγέτη παρά τον Κυπριανού, να υπάρχουν καλύτερες προοπτικές προόδου. Όμως δεν υπάρχουν υποψήφιοι για την ηγεσία με την προσωπικότητα που απαιτείται και αναγκαία υποστήριξη για να προωθήσουν το είδος της λύσης που θα δεχόταν η τουρκική πλευρά. Τα συμφέροντά μας θα προστατευθούν καλύτερα με το να ενθαρρύνουμε τη φιλοδυτική συμπεριφορά των Κυπρίων... Δεν πρέπει να πιέσουμε την ελληνοκυπριακή πλευρά να δεχθεί τις σημερινές τουρκικές απαιτήσεις. Το περίγραμμα των προτάσεών μας παραμένει μια καλή βάση για λύση... Θα πρέπει να μην υποστηρίξουμε προσπάθειες αποδυνάμωσης της ΟΥΝΦΙΚΥΠ, γιατί αυτό μπορεί να στρέψει τους Ελληνοκύπριους προς την Ελλάδα για στρατιωτική υποστήριξη και ίσως και το σοβιετικό μπλόκ για πολιτική υποστήριξη... Θα πρέπει να ενθαρρύνουμε πρακτική συνεργασία μεταξύ των δύο κοινοτήτων. Σε περίπτωση μονομερούς ανακήρυξης εκ μέρους των Τουρκοκυπρίων, θα πρέπει να διατηρήσουμε τις επαφές μας με την τουρκοκυπριακή κοινότητα”.

Η διζωνική απορρίφθηκε από την Κυπριακή Δημοκρατία

Όπως ήδη γράψαμε, στις παρουσιάσεις αυτές των νέων βρετανικών εγγράφων για το 1979, η Γραμματεία των Η.Ε. προσπαθούσε να βρει τρόπους να πουλήσει τη διζωνική στους Ελληνοκύπριους, με την οποία (φόρμουλα) να ικανοποιούνταν και οι Τουρκοκύπριοι. Η κυπριακή Κυβέρνηση απέρριψε την προσπάθεια της Γραμματείας των Ηνωμένων Εθνών να περιλάβει τη λέξη διζωνική σε αναθεωρημένο της μεμοράντουμ, που ετοίμασε στις 23 Αυγούστου 1979.Από τη Γραμματεία του ΟΗΕ, η βρετανική αντιπροσωπία στα Η.Ε. πληροφορήθηκε ότι ο κ. Νίκος Ρολάνδης (ΥπΕξ, τότε, της κυπριακής Κυβέρνησης) είχε και στις 2 Οκτωβρίου 1979 τηλεφωνικώς απορρίψει το λεκτικό τού αναθεωρημένου μεμοράντουμ και δώσει τρεις λόγους γι΄ αυτό. Οι λόγοι αυτοί ήσαν:
) Διζωνικότητα. Η φόρμουλα για το αναθεωρημένο μεμοράντουμ ήταν απαράδεκτη. Ο κ. Πίκο των Η. Εθνών δήλωσε ότι αυτή ήταν παρμένη από προφορικό λόγο του πρώην Υπ. Εξωτερικών της Κύπρου, Γιάννη Χριστοφίδη, στη Γενική Συνέλευση των Η. Εθνών στις 7 Νοεμβρίου 1977, όταν μίλησε για μια διζωνική λύση της εδαφικής πτυχής του κυπριακού προβλήματος και ομοσπονδιακή λύση για τη συνταγματική πτυχή.
Β) Ο τρόπος με τον οποίο γινόταν διασύνδεση της 3ης παραγράφου των κατευθυντήριων γραμμών Μακαρίου - Ντενκτάς στο θέμα της ασφάλειας ήταν επίσης απαράδεκτο.
Γ) Δεν άρεσε στην κυπριακή Κυβέρνηση η αναφορά στη δημιουργία Επιτροπής.Ο κ. Πίκο είπε στους Βρετανούς ότι ήταν ξεκάθαρο πως το πιο σημαντικό που απέρριπτε η κυπριακή Κυβέρνηση ήταν το σημείο (α) και ο Κυπριανού ήταν ανήσυχος για τις εσωτερικές πολιτικές περιπλοκές με την αναφορά στη διζωνική. Η Γραμματεία του ΟΗΕ θα είχε ακόμα μια συνάντηση την επομένη με τους Ρολάνδη και Κυπριανού. Εν τω μεταξύ, γράφει η αναφορά, η θέση της Γραμματείας γίνεται ολοένα και πιο δύσκολη, με τους Τούρκους να τηλεφωνούν και να ζητούν να μάθουν αν η κυπριακή Κυβέρνηση απέρριψε την τροποποίηση (με την εισαγωγή του όρου ‘διζωνική’) για επανέναρξη των συνομιλιών και η Γραμματεία τούς απαντά ότι ακόμα δεν πήρε τελική απάντηση (Την έκθεση έστειλε στο Φόρεϊν Όφις ο Κίραν Πρέντεργκαστ, ο οποίος το 2004 διατελούσε Βοηθός του Γ.Γ. του ΟΗΕ Κόφι Ανάν και επισκέφθηκε και τον τότε Πρόεδρο Τ. Παπαδόπουλο στην Κύπρο για προώθηση του Σχεδίου Ανάν. Ο δε Γιάννης Χριστοφίδης -προκάτοχος του Ν. Ρολάνδη-, όπως τον παρουσιάζουν τα έγγραφα, είχε στενές σχέσεις με τους Άγγλους στη Λευκωσία και το 1978 είχε εισηγηθεί σ΄ αυτούς και σχέδιο απομάκρυνσης του Σπ. Κυπριανού από την προεδρία).

Η Γενική Συνέλευση ψηφίζει υπέρ της Κύπρου

 Οι Τούρκοι είχαν δεχθεί τη φόρμουλα των Ηνωμένων Εθνών με την εισαγωγή του όρου ‘διζωνική’ από τον Αύγουστο του 1979, όμως η κυπριακή Κυβέρνηση την απέρριπτε. Η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ ψήφισε υποστηρικτικό για την κυπριακή Κυβέρνηση ψήφισμα, με το οποίο καλούσε όλες τις χώρες-μέλη να βοηθήσουν την κυπριακή Κυβέρνηση να εξασκήσει εξουσία σε όλα τα εδάφη της Δημοκρατίας. Υπονοώντας και κυρώσεις εναντίον της Τουρκίας και ζητώντας έκθεση από τον Γ.Γ. το Μάρτιο του 1980 μαζί με εισήγηση για τη δημιουργία επιτροπής από τη Γενική Συνέλευση, που πιθανόν να απαρτίζεται από αδέσμευτες χώρες, περιλαμβανομένης και της Κούβας, αν δεν υπήρχε ικανοποιητική πρόοδος.

Οι θέσεις των Τούρκων το 1979

Στις 12 Δεκεμβρίου 1979 οι Βρετανοί στο Φόρεϊν Όφις κατέγραφαν ότι οι Τουρκοκύπριοι βρίσκονταν σε πλήρη έλεγχο τού σχεδόν 40% του νησιού, δεν ήσαν διατεθειμένοι να κάνουν παραμόνο ελάχιστες εδαφικές αναπροσαρμογές σε μια ομοσπονδία, και ήσαν αποφασισμένοι να διατηρήσουν αποκλειστικό έλεγχο της δικής τους ζώνης. Οι Ελληνοκύπριοι, σημείωναν οι Βρετανοί, ήσαν διατεθειμένοι να παραχωρήσουν στους Τούρκους μια περιφέρεια, την οποία να διοικούν πάνω σε ορισμένα εσωτερικά θέματα, αλλά συνέχιζαν να επιμένουν για σημαντικές εξουσίες της ομόσπονδης κυβέρνησης, ελευθερία διακίνησης, αποχώρηση τουρκικών στρατευμάτων και μεγάλες εδαφικές παραχωρήσεις. Η πολιτική εκείνη, κατέγραφαν οι Βρετανοί, δεν προβλεπόταν να άλλαζε με Πρόεδρο τον Κυπριακού...Ο Ρ. Ντενκτάς δήλωνε στους Βρετανούς ότι δεν υπήρχε θέμα επιστροφής των προσφύγων και το θέμα θα ξεκαθάριζε με αποζημιώσεις...

ΒΡΕΤΑΝΟΙ:Δικά μας τα σχέδια λύσης και οι μελέτες με τους χάρτες!

Στις 5 Ιουνίου 1979, αξιωματούχος του Φόρεϊν Όφις ζητά από τη βρετανική πρεσβεία στην Ουάσινγκτον να προβεί σε παραστάσεις προς το Στέιτ Ντιπάρτμεντ για την απαράδεκτη ενέργειά του να φανερώσει βρετανικά σχέδια για το Κυπριακό, που είχαν συζητηθεί πολύ εμπιστευτικά με Αμερικανούς αξιωματούχους του. Έγραψε ο κ. T.L.A. Daunt του Νοτίου Τμήματος Ευρώπης προς τον S. I. Soutar στην Ουάσινγκτον:«...Δεν μας άρεσε που ακούσαμε ότι ο κ. Μάθιου Νίμιτς ανέφερε στη Γραμματεία του ΟΗΕ την ύπαρξη εγγράφων/σχεδίων που ετοίμασαν οι κυβερνήσεις Βρετανίας και Αμερικής και ότι προθυμοποιήθηκε να τους τα δείξει. Ακόμα περισσότερο δεν μας άρεσε που ακούσαμε ότι το έμαθαν και οι Καναδοί, Γάλλοι και Γερμανοί.Ένας αριθμός των εγγράφων αυτών, βέβαια, κάπως ευαίσθητων -ίσως και να άφησα αντίγραφο ενός χάρτη με τον Ray Ewing (Αμερικανό), με τον οποίο παίζαμε (εννοείται έκαναν ασκήσεις επι χάρτου) για μια πιθανή εδαφική διευθέτηση-, είναι βρετανικά έγγραφα που τα δείξαμε στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ και καθόλου ‘‘έγγραφα... που ετοιμάστηκαν από τους Αμερικανούς και εμάς’’ (Ο κ. Daunt εννοούσε ότι τα εν λόγω έγγραφα/μελέτες/λύσεις είχαν ετοιμαστεί αποκλειστικά από τους ίδιους και καθόλου χέρι δεν είχαν σ’ αυτά οι Αμερικανοί). »Σε στενή διαβούλευση με τους Αμερικανούς, είχαμε το περασμένο φθινόπωρο με μεγάλη προσοχή δείξει τα αναγκαία έγγραφα στους συνέταιρούς μας σε διάφορες συναντήσεις, δίχως όμως να αποκαλύπτουμε τη μάλλον στενή αγγλο-αμερικανική σχέση και την ύπαρξη επιπρόσθετων εγγράφων, χαρτών κ.ά... Παρακαλώ να μιλήσετε στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ και να τους υποδείξετε τα πιο πάνω. Παρακαλώ υποδείξετε ότι πρέπει να λαμβάνουμε υπόψη τις σχέσεις μας με τους συνέταιρούς μας ειδικά σε σχέση με την πολιτική συνεργασία στην Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα. Με κάποια τύχη, ίσως το θέμα σταματήσει εδώ. Όμως, αν η Γραμματεία του ΟΗΕ πιάσει από κοντά την προσφορά του Νίμιτς για να δει τα έγγραφα, να ξέρουν ότι πρέπει να μας συμβουλευθούν εμάς προτού δώσουν οτιδήποτε. Να το ξέρουν οτι δεν υπάρχει περίπτωση το Στέιτ Ντεπάρτμεντ να δείξει έγγραφα του Φόρεϊν Όφις στη Γραμματεία του ΟΗΕ, που συζητήθηκαν αναμεταξύ μας κατά τη διάρκεια των διμερών διαβουλεύσεών μας...».


Πηγή : Εφημερίδα Σημερινή